Το νομοθετικό πλαίσιο του υπουργείου Υγείας έρχεται να συμπληρώσει τον νόμο 3089/2002 του υπουργείου Δικαιοσύνης περί ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ο νέος νόμος προβλέπει, μεταξύ άλλων, την ίδρυση μονάδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής εκτός νοσοκομείων και ιδιωτικών κλινικών.
Παράλληλα απελευθερώνει τη διακίνηση ανθρώπινου γενετικού υλικού και γονιμοποιημένων ωαρίων μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγχρόνως δίδει στους γονείς τη δυνατότητα να επιλέξουν το φύλο του παιδιού τους, μόνο όμως για την αποφυγή σοβαρής κληρονομικής νόσου που συνδέεται με το φύλο. Σε ό,τι αφορά την κάλυψη των δαπανών εφαρμογής των μεθόδων αυτών από τους ασφαλιστικούς οργανισμούς παραπέμπεται σε προεδρικό διάταγμα.
Επίσης ως όριο ηλικίας της γυναίκας που επιθυμεί να τεκνοποιήσει με μία από τις μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής τίθεται το 50ό έτος – αρχικώς είχε αναφερθεί το 55ο έτος, ωστόσο έπειτα από εισηγήσεις και αντιδράσεις ο υπουργός κατέβασε το όριο αυτό. Απαγορεύει επίσης την κλωνοποίηση για αναπαραγωγικούς σκοπούς, ενώ προβλέπει τη γέννηση παιδιού με «παρένθετη» μήτρα. Προβλέπει συγχρόνως τη σύσταση Εθνικής Αρχής για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και την ίδρυση Τραπεζών Κρυοσυντήρησης, ενώ θέτει όρια ηλικίας για τους δότες σπέρματος και ωαρίων.
Επίσης κατηγοριοποιεί τα αδικήματα και επιβάλλει ποινικές και διοικητικές κυρώσεις. Θετικά βλέπουν οι περισσότεροι ειδικοί τις βασικές αρχές του νόμου αυτού, χωρίς να λείπουν οι διαφωνίες σε επιμέρους σημεία του. Ο κ. Μεσσήνης θεωρεί πολύ σημαντική τη σύσταση Εθνικής Αρχής η οποία θα έχει τον έλεγχο και την εποπτεία των κέντρων εξωσωματικής γονιμοποίησης καθώς, όπως αναφέρει, θα τίθεται πλαίσιο ώστε να μην υπάρχουν «αυτενέργειες που θα ξεφεύγουν από τα επιστημονικώς παραδεκτά». Συγχρόνως συμφωνεί με τη μείωση του ορίου ηλικίας υποβολής της γυναίκας σε μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στο 50ό έτος. «Αυτή είναι και η μέση ηλικία εμμηνόπαυσης.
Το 55 έτος ήταν τραβηγμένο» λέει. Οι δύο κύριες ενστάσεις του καθηγητή αφορούν τον τρόπο συγκρότησης της Εθνικής Αρχής αλλά και την «αοριστία» η οποία χαρακτηρίζει το θέμα της κάλυψης των δαπανών από τα ασφαλιστικά ταμεία. « Σχετικά με τη συγκρότηση της Αρχής, πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή αποτελεί καθαρά επιστημονικό όργανο που ασχολείται με λεπτά επιστημονικά ζητήματα και όχι για ένα πολιτικό όργανο. Δεν μπορεί λοιπόν να ορίζεται από τον υπουργό όπως προβλέπει ο συγκεκριμένος νόμος. Το θέμα με τα ασφαλιστικά ταμεία, αν και είναι σημαντικό, πρέπει να συνοδευθεί από το προεδρικό διάταγμα που θα το ρυθμίζει, αλλιώς θα παραμείνει αόριστο».
Προοδευτικό και «χείρα βοηθείας» για τα υπογόνιμα ζευγάρια χαρακτηρίζει τον νόμο ο κ. Μαντζαβίνος. Σημειώνει πάντως ότι το θέμα της «παρένθετης» μήτρας είναι άκρως λεπτό και πρέπει να τύχει ιδιαίτερου χειρισμού. Για αναγκαίο νόμο, ο οποίος είναι συγχρόνως ένας από τους πιο σύγχρονους και φιλελεύθερους κάνει λόγο η εμβρυολόγος-γενετίστρια, δρ. Ελένη Κοντογιάννη. Προσθέτει ότι είναι πολύ σημαντικό τα κέντρα να τηρούν και να δημοσιεύουν τα στοιχεία τους ώστε να αποδεικνύεται η δουλειά τους και η αποτελεσματικότητά τους. Το γεγονός ότι το ζήτημα της «παρένθετης» μητρότητας αναφέρεται στον νόμο και καλύπτεται από συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις «θα λύσει τα χέρια σε αρκετά ζευγάρια καθώς είχαμε ως σήμερα περιπτώσεις που είχαν αποταθεί στο εξωτερικό.
Τα ζευγάρια θα καλύπτονται πλέον νομικά και αναφέρεται ρητώς ότι το θέμα της «παρένθετης» μητρότητας δεν πρέπει να συνδέεται με ανταλλάγματα». Υπερβολικές θεωρεί τις αντιδράσεις που έχουν εκφραστεί σχετικά με το ότι ο νέος νόμος δίνει ώθηση στον ιδιωτικό τομέα ο ομότιμος καθηγητής Βιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών και αναπληρωτής πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής κ. Γ. Μανιάτης. Σημειώνει ότι «ο ιδιωτικός τομέας ανθεί ήδη σε ό,τι αφορά την εξωσωματική γονιμοποίηση και τώρα θα μπει σε μια τάξη».
Πάντως ο καθηγητής εκτιμά ότι το ζήτημα της «παρένθετης» μήτρας είναι εξαιρετικά δισεπίλυτο και είναι πιθανό να δημιουργήσει πεδίο εκμετάλλευσης. «Θεωρώ ότι στις περιπτώσεις αυτές είναι καλύτερη η υιοθεσία». Επιφυλακτική αρχικώς απέναντι στον νόμο αυτόν ήταν η καθηγήτρια Αστικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Ισμήνη Ανδρουλιδάκη-Δημητριάδη. Ωστόσο, όπως λέει, ένα τέτοιο νομικό πλαίσιο ήταν όντως αναγκαίο «αφού η ίδια η πρόοδος της βιοτεχνολογίας οδηγεί τις καταστάσεις και δεν μπορούμε να κάνουμε πίσω». Σύμφωνα με την καθηγήτρια, ο νέος νόμος έρχεται να λειτουργήσει συμπληρωματικά σε εκείνον του υπουργείου Δικαιοσύνης «και να δείξει πώς ο νόμος 3089 μπορεί να υλοποιηθεί προκειμένου να μη γίνονται αυθαιρεσίες από τα κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης».
Εξαιρετικά λεπτό κρίνει το ζήτημα της «παρένθετης» μητρότητας. «Αρχικώς ήμουν αρνητική, αλλά πρέπει όλοι να εννοήσουμε ότι αυτό γίνεται και σήμερα στην πραγματικότητα, άρα δεν μπορούμε να δράσουμε οπισθοδρομικά και να το απαγορεύσουμε. Οφείλουμε λοιπόν να θέσουμε ένα πλαίσιο προκειμένου να προστατευθεί η όλη διαδικασία.
Εκείνο που φοβάμαι είναι μήπως δημιουργηθεί ένα νέο είδος «δουλείας» με τις γυναίκες κατώτερων οικονομικών και κοινωνικών στρωμάτων να μετατρέπονται σε «δανεικές» μήτρες. Βασική επιφύλαξη της καθηγήτριας αφορά και το ακόμη μεγαλύτερο «άνοιγμα» στον ιδιωτικό τομέα. « Τα ιδιωτικά κέντρα θα πληρούν τις προδιαγραφές για διεξαγωγή τέτοιων λεπτών διαδικασιών; Συστήνεται βέβαια Αρχή Εποπτείας και Ελέγχου, ωστόσο πόσες είναι οι Αρχές που συστήνονται κατά καιρούς χωρίς αυτό να εξασφαλίζει ότι γίνεται ο απαραίτητος έλεγχος;» αναρωτιέται η κυρία Ανδρουλιδάκη.
Υπέρ της δημιουργίας του νόμου αλλά με προϋποθέσεις τάσσεται ο καθηγητής Φαρμακολογίας στο ΑΠΘ κ. Αστ. Τσιφτσόγλου, ο οποίος έχει διατελέσει μέλος της Επιτροπής Βιοηθικής του υπουργείου Ανάπτυξης. «Ο νόμος αυτός προσπαθεί να βάλει τάξη στην αταξία που υπήρχε με τα κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Ωστόσο, για παράδειγμα, αναφέρεται ότι τόσο τις μονάδες όσο και τις τράπεζες κρυοσυντήρησης πρέπει να διέπει ένας εσωτερικός κανονισμός λειτουργίας.
Αυτός όμως δεν προσδιορίζεται και παραπέμπεται σε προεδρικό διάταγμα» λέει ο κ. Τσιφτσόγλου και συμπληρώνει: «Συγχρόνως ο νόμος δίνει για πρώτη φορά το δικαίωμα να χρησιμοποιηθεί γενετικό υλικό για καθαρά ερευνητικούς σκοπούς με συναίνεση βέβαια των δοτών. Εδώ ανοίγει ένα μεγάλο ζήτημα και διατηρώ επιφυλάξεις καθώς ίσως ανοίξει ο δρόμος για ένα εμπόριο γενετικού υλικού εν αγνοία των δοτών, ίσως και σε τρίτες εκτός ΕΕ χώρες».
Σύμφωνα με τον καθηγητή, ελλοχεύει επίσης ο κίνδυνος από βιοηθικής απόψεως η ανάπτυξη τεχνικών ελέγχου για γενετικές νόσους να οδηγήσει σε γενετική τροποποίηση. Από την πλευρά τους οι εκπρόσωποι του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ) εκφράζουν την πλήρη αντίθεσή τους στον νέο νόμο.
Όπως είπε στο «Βήμα» το μέλος του ΔΣ του ΠΙΣ κ. Π. Κοντολέων, δεν εξασφαλίζει εγγυήσεις για διεξαγωγή αξιόπιστων διαδικασιών μέσα στις μικρές μονάδες, ενώ μελανό σημείο αποτελεί και η διαχείριση του ανθρώπινου γενετικού υλικού από ιδιωτικούς οργανισμούς. «Τεράστια είναι και τα ηθικά ζητήματα που εγείρονται από τον νόμο και τα οποία επισημαίνει και η Εκκλησία, όπως αυτό της «δανεικής» μήτρας επισημαίνει ο κ. Κοντολέων
